Parafia Greckokatolicka pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Górowie Iławeckim

Początki Cerkwi Greckokatolickiej na terenie Miasta i Gminy Górowo Iławeckie są związane z przesiedleniem grekokatolików z południowo-wschodniej Polski w ramach Akcji „Wisła” w 1947r. Ze względu na ograniczenie praw i swobód, grekokatolicy będąc pozbawieni posługi swoich duchownych, w pierwszej dekadzie starali się kultywować swoje praktyki religijne organizując nabożeństwa w prywatnych mieszkaniach. Takie nabożeństwa odbywały się w Piastach Wlk., Pareżkach, Augamach, Kumowie, Żywkowie, Sągnitach. Ich forma była uzależniona od poziomu wiedzy i pobożności tych, którzy organizowali takie nabożeństwa. Były one wyrazem tęsknoty jak też nieodzownym elementem przeżywania tajemnicy Bóstwa, które nadal sprawuje pieczę nad swoim ludem. Pomimo dramatu wykorzenienia, Ukraińcy-grekokatolicy żyli w przekonaniu, że Bóg nie pozostawił ich samych w ich niedoli. Na początku żyli w przekonaniu, że po okresie próby powrócą „do domu”. Lecz rzeczywistość okazała się bardziej okrutna. Niektórzy będąc niepogodzenie z wyrokami losu zdecydowali się na emigracje na Sowiecką Ukrainę.

Odwilż 1956r. była też okazją dla grekokatolików na ubieganie się o swoje prawa. Górowo Ił. znalazło się na liście miejscowości, z którego wierni domagali się prawa na objęcie ich duchowną opieka. W owym czasie w Kandytach – miejscowości oddalonej o 10 km od Górowa Ił. – rzymskokatolickim proboszczem był ks. Jan Bułat (były greckokatolicki duszpasterz z Bartnego na Łemokowszczyźnie, były więzień obozu koncentracyjnego w Jaworznie), który wyraził gotowość nieść duszpasterską posługę dla grekokatolików w Górowie Iławeckim.            

Pierwszą Liturgię Świętą w obrządku greckokatolickim odprawił ks. Jan Bułat na święto Zwiastowania (Błahowiszczennja) 7.04.1957r. w kościele rzymskokatolickim w Górowie Iławieckim. Była to Liturgia nadziei i łez radości – jak wspominają jej uczestnicy. Deportowani z 92 miejscowości południowo-wszchodniej Polski (z 8-iu powiatów) rozpoczęli dzieło budowania nowej eklezjalnej wspólnoty pod patronatem historycznego wydarzenia upamiętnionego w uroczystości Podwyższenia Krzyża Świętego. Ogłoszona na pierwszej Liturgii Dobra Nowina nieustannie uobecnia się w parafialnej wspólnocie mocą Ducha Świętego. Przez kolejnych 25 lat – do końca maja 1982r. – nasza wspólnota korzystała z gościny Parafii rzymskokatolickiej.

O ile ks. Kan. J. Bułat mieszkał w Kandytach i dojeżdżał do Górowa (10 km), to mianowany 13.06.1973r. nowy duszpasterz - ks. Julian Gbur – początkowo mieszkał u Ojców Werbistów w Pieniężnie (był werbistą) lecz po wielu zmaganiach w końcu zamieszkał w Górowie Ił. Miało to znaczący wpływ na ożywienie życia religijnego wśród parafian. Podjete próby budowy domu parafialnego przy ul. Nowowiejskiego zostały storpedowane przez urzędników państwowych. Ówczesne władze pozbawiły go wydzielonej działki i rozpoczętej budowy. Aby pozostać wśród wiernych, przekonał swego szwagra (inne nazwisko - Sroka) aby nabył mieszkanie przy ul Chopina 17. I takim sposobem ks. Gbur usadowił się w Górowie Ił. u boku swego szwagra. Organizował nauczanie religii po domach dla dzieci szkoły podstawowej. Nauczaniem katechezy objął licealną młodzież. W Górowie w miejscowym liceum od 1968r. istniały paralelne klasa dla młodzieży ukraińskiej.

9.12.1981r. parafia weszła w posiadanie popadającego w ruinę poewangelickiego kościoła. Dzięki wielkiej przedsiębiorczości ks. Juliana, wysiłkom i ofiarności parafian, kościół doprowadzono do użyteczności.

W święto Zesłania Ducha Świętego - 6.06.1982r., Generalny Wikariusz o. Jozafat Romanyk z Warszawy konsekrował świątynię i odprawił pierwszą Liturgię Świętą. Życie parafialne poczęło się koncentrować wokół własnej świątyni, która wymagała jeszcze wielkich nakładów finansowych. Po 25-iu latach parafianie doczekali się swojej cerkwi. Prace adaptacyjne gotyckiego kościoła z 1367 r. dla liturgicznych potrzeb wschodniej liturgii były prowadzone według projektu inż. Bogdana Boberskiego z Warszawy. Inwentaryzacje obiektu wykonał parafianin inż. Roman Senyszyn. Konstrukcję ikonostasu wykonał parafianin Michał Semerak, syn kościelnego. Ikony w ikonostasie, na wschodniej i zachodniej ścianach i podokienne ikony na ścianach wykonał prof. Jerzy Nowosielski z Krakowa. W przygotowanie dokumentacji remontu obiektu był zaangażowany parafianin inż. Roman Senyszyn. Jan Smut ze swoją ekipą położył nową instalację elektryczną. Nad zbijaniem pozostałości tynków i czyszczeniem cegły ofiarnie pracowali parafianie pod rzetelnym okiem głównego majstra, Juliana Sroki- parafianina i szwagra ks. J. Gbura. On też był wykonawcą nowego chóru nad głównym wejściem do nawy świątyni.  

5.07.1984r. naszą parafię wizytował Sekretarz Kongregacji Kościołów Wschodnich ks. bp Mirosław Marusyn z Rzymu. Na nim wielkie wrażenie zrobiły prace Nowosielskiego jak też żarliwa wiara parafian. Po tej wizycie prace remontowo-budowlane były nadal prowadzone. Michał Semerak przygotował i zainstalował na drewnianej podłodze dwa rzędy ławek. W latach 1987-88 działka cerkiewna została ogrodzona murem z ciosanego kamienia i przęsłami z prętów metalowych. Prace budowlane wykonali dwaj parafianie: Władysław Ferdycz i Zenon Muzyka. Metalowe przęsła wykonał parafianin Stefan Lech.

16.03.1987 – cerkiew nawiedziła kopia ikony Matki Boskiej Częstochowskiej.

W latach 1978-1988 przy parafii działał chór cerkiewny pod batutą Romana Senyszyna.

W nowej cerkwi, przed parafianami występowały różne zespoły muzyczne, chóry (Żurawie, chór seminarzystów z Lublina, kameralny chór Polańskiego, chóry z Ukrainy Niemiec i Rosji), teatry (Zinkoweckoji ze Lwowa, Węgajty).

Parafia uczestniczyła i uczestniczy we wszystkich przedsięwzięciach organizowanych przez struktury naszej Cerkwi w Polsce, np.: pielgrzymki do Częstochowy (lata 80-te), Milenijne uroczystości 1000-lecia Chrztu Rusi-Ukrainy w 1988r. w Częstochowie (w cerkwi pozostała pamiątkowa tablica, i milenijne ikony na zew. murach cerkwi), 400-lecie Unii Brzeskiej (w cerkwi pozostała pamiątkowa tablica), pielgrzymka do Jarosławia na koronację cudownej ikony Myłoserdia Dweri w 1996r., Milenijne uroczystości z okazji 2000r., pielgrzymki do Chrzanowa, kalwarii w Głotowie, do Jarosławia, Kijowa, Zarwanicy.

Naszą cerkiew nawiedzali bp-i warmińscy: abp Edmund Piszcz, abp Wojciech Zięba, Jacek Jezierski. W sierpniu 1989r., w uznaniu umiłowania swojego Kościoła przez greko-katolików, cerkiew odwiedził ks. kard. Józef Glemp, Prymas Polski.

Latem 1996r. parafię nawiedziła Statua Matki Boskiej Fatimskiej.

14.04.1992r. ks. Julian Gbur nabył mieszkanie dla wikarego, przez co zamierzał stworzyć lepsze warunki dla pracy duszpasterskiej w parafii. Po otrzymaniu nominacji na biskupa pomocniczego do Lwowa 1 maja 1994r. opuścił parafię.

1.10.1996r. proboszczem został mianowany ks. Jan Łajkosz. Z jego przyjściem rozpoczął się trzeci ważny etap w rozwoju parafii. Kościół Greckokatolicki wraz z wejściem w życie Ustawy z dnia 17.05.1989r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej otrzymał status prawny. Ks. Łajkosz odnalazł się w nowej sytuacji prawnej parafii i bardzo umiejętnie i skutecznie rozbudowywał jej materialną i duszpasterską bazę. Już 23.03.1997r. powołał pierwszą Radę Parafialną, co miało wpływ na większe zaangażowanie parafian w organizowanie wszelkich przedsięwzięć w parafii.

11.05.1997 – Parafia włączyła się w obchody 50-lecia Akcji”Wisła” organizowane przez całą społeczność ukraińską w Polsce. Na tę pamiątkę w cerkwi postawiono dębowy krzyż ukoronowany cierniem i odsłonięto tablicę pamiątkową.

Od 1997r., co drugi rok – na przemian z parafią rzymskokatolicką. – w cerkwi jest odprawiana Liturgia Św. w intencji mieszkańców miasta z okazji organizowanych każdego roku „Dni Górowa”. Uczestniczą w niej przedstawiciele władz miasta, zaproszeni goście i mieszkańcy.

W dniach 17-18.02.1998r. wizytację kanoniczną w Parafii przeprowadził ks. abp Jan Martyniak. Dokonał przeglądu dokumentacji parafialnej i spotkał się: z Radą Parafialną, wójtem i burmistrzem Górowa Ił., uczniami szkół podstawowych w których odbywają się zajęcia z religii greckokatolickiej w: Kandytach, Toprzynach, Górowie Ił, jak też z młodzieżą i Radą Pedagogiczną Zespołu Szkół z UJN w Górowie Ił.

Z okazji roku Jubileuszowego w Żywkowie – miejscowości rozsławionej przez bociany, bo tu znajduje się największe skupisko bociana białego w Europie – mieszkańcy tej miejscowości, nasi parafianie wybudowali kaplicę. 28.04.2001r. poświęcenia jej dokonał ks. abp Jan Martyniak przy udziale Marszałka województwa warmińsko-mazurskiego, starosty bartoszyckiego, Burmistrza i Wójta Gminy w Górowie Ił. i rzeszy lokalnej społeczności.

Rok Jubileuszowy – 2000 – był okazją do pogłębienia życia religijnego i umocnienia więzi w rodzinach naszych parafian. Temu miały służyć przeprowadzone misje i nawiedze każdej rodzina z naszej parafii przez ikonę Przenajświętszej Trójcy, którą poświęcił ks. abp Jan Martyniak w Chrzanowie.

W 2002r. przeprowadzono remont konstrukcji dachu na cerkwi i dokonano wymiany pokrycia na nową dachówkę.

Remont dachu pozwolił na rozpoczęcie prac konserwatorskich na XVII-wiecznych drewnianych stropach. Prace konserwatorskie i rekonstrukcja ubytków trwały 5 lat od 15 .09.2002r. do 6.11. 2007r. (dokonano odbioru konserwatorskiego wykonanego zadania). Wykonał je Aleksander Nowakowski z Warszawy.

26.06.2003r. parafia wykupiła od Starostwa budynek przedwojennej plebanii znajdujący się w bezpośrednim sąsiedztwie cerkwi. Przeprowadzono kapitalny remont. Już 30.10.2005r. w plebanii zamieszkał proboszcz z rodziną. Obecnie zamieszkuje też wikary. W budynku znajduje się kancelaria, gościnny apartament i sala z zapleczem kuchennym dla potrzeb parafialnych.

8-9.06.2007 odbyły się Jubileuszowe uroczystości dla uczenia 50-lecie istnienia parafii, którym przewodniczył ks. abp Jan Martyniak, Metropolita Przemysko-Warszawski. Na to parafialne święto przybył ordynariusz diecezji Stryj na Ukrainie bp Julian Gbur – były proboszcz, abp Wojciech Zięba, Metropolita Warmiński, Wojewoda Warmiński Anna Szyszka, władze samorządowe województwa, powiatu, Miasta i gminy Górowo Iławeckie. Na pamiątkę tego wydarzenia odsłonięto obelisk z pamiątkową tablicą.

16.11.2008 młodzież szkolna i parafianie bardzo aktywnie włączyli się w organizację pielgrzymki do Kalwarii w Głotowie dla uczczenia 75-rocznicy Wielkiego Głodu na Ukrainie. Blisko 2 tys. pielgrzymów skupionych na modlitwie prowadzili dwaj arcybiskupi: Jan Martyniak z Przemyśla i Edmund Piszcz z Olsztyna.    

W listopadzie i grudniu 2011 roku dokonano remontu wieży kościoła z wymianą dachówki na nową.

12-13.05.2012r. w parafii zorganizowano Sympozjum: „Światło Wschodu w przestrzeni gotyku – agape w Górowie Iławeckim”. Owocem tego przedsięwzięcia było wydanie publikacji książkowej pod w/w tytułem i folderu: Realizacja Jerzego Nowosielskiego w cerkwi greckokatolickiej p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Górowie Iławeckim.

W pierwszej połowie 2013r. przeprowadzono przebudowę zasilania instalacji ochrony odgromowej i przepięciowej instalacji elektrycznej w cerkwi.

W pierwszej połowie 2013r. zainstalowano boczny ołtarz-kiot cudownj ikony Matki Boskiej z Jarosławia Myłoserdia Dweri (Drzwi Miłosierdzia). Kopię wykonała Małgorzata Dawidiuk z Przemyśla a ramę stylizowaną na Nowosielskiego Anna Maślanka z Warszawy.  

W celu umocnienia w wierze kapłani zbierają swoich wiernych na majowe i czerwcowe nabożeństwa nie tylko w cerkwi w Górowie Ił. lecz też w miejscowościach, w których zamieszkują parafianie stanowiący większość mieszkańców: Pareżki (w 1997r. postawiono krzyż na pamiątkę Akcji „Wisła”), Sągnity, Augamy, Kumowo, Żywkowo (w kaplicy).

Parafianie bardzo licznie biorą aktywny udział w rekolekcjach wielkopostnych. Grupa osób bierze udział w codziennej Służbie Bożej. W każdy pierwszy czwartek miesiąca kapłan odwiedza chorych z Najświętszym Sakramentem.

Katechizacja: do lat 80-ych nauczanie religii dzieci przygotowujących się do I Komunii Św. prowadzili duszpasterze. Ks. J. Gbur zaangażował do katechizacji Siostry Służebnice, które dojeżdżają do dziś z Bartoszyc. Gdy religia wróciła do szkół, do pracy katechetycznej zostały zatrudnione dwie świeckie nauczycielki a nauczania religii młodzieży w liceum podjął się proboszcz a następnie wikary.

Na początek i zakończenie roku szkolnego dzieci i młodzież korzysta z sakramentu pokuty i uczestniczy w Liturgii Św.

Dzieci biorą udział w Małych Sareptach w Cyganku (na polskie Boże Ciało) i zjazdach w Kruklankach. Młodzież parafialna bierze udział w Sareptach w Komańczy i Nowicy. Organizowane są zabawy-choinki dla dzieci. Każdego roku dzieci i młodzież przygotowuje Wertep (bywa trzy, cztery grupy kolędnicze ).Okazjonalnie organizuje się wyjazdy młodzieży gimnazjalnej w rodzinne strony dziadków połączone z pielgrzymowaniem do świętych miejsc naszej Cerkwi w Polsce ( ikona Jarosławska Myłoserdia Dweri, katedra w Przemyślu, Św. Góra Jawor k. Wysowej). Dzieci i młodzież bardzo aktywnie biorą udział w konkursach plastycznych i wiedzy biblijnej organizowanych przez Komisję Katechetyczną Archidiecezji, której przewodniczy ks. Jan Łajkosz, proboszcz parafii. On też zainicjował w 1998r. Dekanalny Konkurs Religijnej Piosenki i Poezji, który od 2003r. organizuje w Górowie Iławeckim jako Archidiecezjalny Przegląd Twórczości Religijnej Kościoła Greckokatolickiego. W roku 2018 będzie jego XIX edycja.

WYDARZENIEM WIELKIEJ WAGI w życiu Parafii była wizyta PATRIARCHY ŚWIATOSŁAWA SZEWCZUKA z Kijowa w dniach 28-29.06.2013r. , zwierzchnika Cerkwi Greckokatolickiej. Parafia była gospodarzem Archidiecezjalnych uroczystości z okazji 1025-lecia Chrztu Rusi-Ukrainy. W uroczystościach uczestniczył Nuncjusz Apostolski z Warszawy abp Celestino Migliore. Z patriarchą przybyli trzej metropolici z Ukrainy: ze Lwowa – abp Ihor Woźniak, z Iwano-Frankowska – abp Wołodymyr Wijtyszyn i z Tarnopola – abp Wasyl Semeniuk. Obecny był też nasz metropolita abp Jan Martyniak i bp Włodzimierz Juszczak z eparchii wrocławsko-gdańskie. Kościół łaciński reprezentował bp Jacek Jezierski z metropolii warmińskiej. Władze samorządowe województwa reprezentował Marszałek Jacek Protas. Patriarcha poświęcił boczny ołtarz z ikoną Jarosławskiej Matki Boskiej Myłoserdia Dweri.

Dla uczczenia 60-lecia parafii i 70-lecia przesiedleńczej operacji „Wisła” z ofiar parafian wybudowano – przy głównym wejściu na plac cerkiewny – bramę. Jej poświęcenia dokonał abp Eugeniusz Popowicz, Metropolita Przemysko-Warszawski, 3 czerwca 2017r. podczas głównych rocznicowych uroczystości.

W 2018r. Parafia realizuje projekt: „Ścieżka historyczna wokół cerkwi p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Górowie Iławeckim jako nowa atrakcja turystyczna Górowa Iławeckiego”.

Powołania z parafii:

Ks. Andrzej Sroka, ks. Bogdan Sytczyk, ks. Paweł Rohuń, ks. Igor Hubacz

         Proboszczowie Parafii:

Ks. Jan Buła …………….........   6.04.1957 – 12.06.1973

Ks. Julian Gbur ……….......... 13.06.1973 –  1.05.1994

Ks. Vasile Stoica ………......  10.05.1994 – 15.08.1994 (administrator )

Ks. Stanisław Tarapacki .…. 15.08.1994 – 1.11.1995

Ks. Eugeniusz Popowicz …..   1.11.1995 – 30.09.1996

Ks. Jan Łajkosz …………....... 1.10. 1996 –

Wikariusze:

Ks. Dariusz Wowk ……………………….... 1987 – 1989

Ks. Mirosław Trojanowski….…………... 1989 – 1990

Ks. Bogdan Pańczak …………….. 1.07.1990 – 1.07.1992

Ks. Artur Masłej …………………….. VIII 1992 – 1.07.1993

Ks. Grzegorz Nazar ………………. 1.07.2001 – 30.06.2002

Ks. Ireneusz Kondro………....... 1.07.2002 – 16.06.2003

Ks. Jarosław Gościński ………... 1.07.2003 – 30.06.2005

Ks. Dariusz Gliniewicz ………….. 2.07.2005 – 27.08.2007

Ks. Krzysztof Błażejewski…... 27.08.2007 – 16.08.2010

Ks. Bogdan Kiszko ……………..   1.08.2010 – 20.08.2012

Ks. Bohdan Kryk ………………... 20.08.2012 – 30.06.2017